2025 ఫిబ్రవరి 1న భారతదేశ కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ గారు 2025-26 ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన కేంద్ర బడ్జెట్‌ను పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టారు. ఈ బడ్జెట్ దేశ ఆర్థిక పరిస్థితులను దృష్టిలో ఉంచుకుని రూపొందించబడింది. ముఖ్యంగా, మధ్యతరగతి ప్రజల ఖర్చు సామర్థ్యాన్ని పెంచడం, సమగ్ర అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడం, ప్రైవేట్ పెట్టుబడులను ఆకర్షించడం వంటి అంశాలకు ప్రాధాన్యతనిచ్చారు.
ఈ బడ్జెట్ మధ్యతరగతికి, వృద్ధులకు, గిగ్ వర్కర్లకు, బీమా రంగానికి, మరియు పర్యాటక రంగానికి అనుకూలంగా ఉంటుంది. ధరల మార్పులు ఔషధాల ధరలు తగ్గడం మరియు బంగారం ధరలు పెరుగడం వంటి ప్రభావాలను కలిగి ఉంటాయి. మొత్తంగా, ఈ బడ్జెట్ ఆశాజనకంగా ఉందని చెప్పొచ్చు.
ఈ బడ్జెట్‌లో ప్రధానంగా పన్నులలో సడలింపులు, పేదలకు నాణ్యమైన ఆరోగ్య మరియు విద్యా సదుపాయాలను అందుబాటులోకి తేవడం, మౌలిక వసతుల అభివృద్ధి కోసం భారీగా నిధులు కేటాయించడం, వ్యవసాయ రంగాన్ని మరింత శక్తివంతం చేయడం వంటి అంశాలను ప్రత్యేకంగా ప్రస్తావించారు. మధ్యతరగతి ప్రజల భారం తగ్గించేందుకు ఆదాయపన్ను విభాగంలో కొన్ని సవరణలు చేయడంతో పాటు, గృహరుణాలపై రాయితీలను పెంచే అవకాశం ఉంది.
ఇంకా, దేశీయ మరియు విదేశీ పెట్టుబడులను ఆకర్షించేందుకు కేంద్ర ప్రభుత్వం కొత్త ప్రోత్సాహకాలను ప్రకటించిందని సమాచారం. ప్రధానంగా, మేక్ ఇన్ ఇండియా, స్టార్ట్ అప్ ఇండియా, ప్రొడక్షన్ లింక్డ్ ఇన్సెంటివ్ (PLI) వంటి పథకాల ద్వారా దేశీయ తయారీ రంగాన్ని మరింత పెంపొందించడానికి చర్యలు తీసుకుంటున్నారు. అలాగే, దేశంలో కొత్త పరిశ్రమలను నెలకొల్పడానికి కావాల్సిన అనుమతులను వేగంగా మంజూరు చేసే విధానం అమలు చేయనున్నారు.
దేశంలో ఆర్థిక సమగ్రాభివృద్ధి కోసం మౌలిక సదుపాయాలను విస్తరించేందుకు భారీగా నిధులను కేటాయించారు. రోడ్లు, రైలు మార్గాలు, విమానాశ్రయాలు, నదీ మార్గాల అభివృద్ధిపై ఎక్కువగా దృష్టి సారించారు. పట్టణ అభివృద్ధిని మెరుగుపరిచేందుకు మేట్రో రైలు ప్రాజెక్టులకు అధిక నిధులు కేటాయించారు.
ఈ బడ్జెట్‌లో ఆరోగ్య రంగానికి ప్రాధాన్యతనిస్తూ, ప్రభుత్వ ఆసుపత్రులను ఆధునికీకరించడానికి కొత్త ప్రణాళికలు తీసుకురావడం జరిగింది. ప్రజలకు ఉచిత ఆరోగ్య సేవలు అందించేందుకు ఆయుష్మాన్ భారత్ వంటి పథకాలను మరింత విస్తరించారు. విద్యా రంగంలోనూ పెద్ద ఎత్తున మార్పులు తీసుకురావాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు. ముఖ్యంగా, నూతన విద్యా సంస్థలు, సాంకేతిక పరిశోధన కేంద్రాలు ఏర్పాటు చేయాలని ప్రణాళికలు సిద్ధం చేశారు.
కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈ బడ్జెట్‌ను సమగ్ర అభివృద్ధికి దోహదపడేలా రూపొందించిందని విశ్లేషకులు చెబుతున్నారు. అయితే, దీని ప్రభావం ప్రజల జీవితాల్లో ఎంత వరకు మార్పును తెస్తుందో తెలియాలంటే మరికొంత సమయం వేచి చూడాలి.
ప్రధాన హైలైట్స్:
వ్యక్తిగత ఆదాయ పన్ను స్లాబ్‌లలో మార్పులు:
వ్యక్తిగత ఆదాయ పన్ను స్లాబ్‌లలో మార్పులు జరిగాయి. పన్ను మినహాయింపు పరిమితిని పెంచి వార్షికంగా ₹12 లక్షల వరకు ఆదాయంపై మినహాయింపు కల్పించారు, దీని ద్వారా మధ్యతరగతి ప్రజలకు ఆదాయంలో పెరుగుదల ఉండే అవకాశముంది. అలాగే, పన్ను స్లాబ్‌లు మరియు రేట్లను పునర్వ్యవస్థీకరించడంతో 30% గరిష్ట పన్ను రేటు వార్షికంగా ₹24 లక్షల పైబడి ఆదాయాలకు వర్తించనుంది.
వ్యవసాయ రంగానికి మద్దతు:
పల్సెస్ మరియు పత్తి ఉత్పత్తి పెంపును ప్రోత్సహించేందుకు ఆరు సంవత్సరాల ప్రోగ్రామ్‌ను ప్రకటించారు. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా దేశీయ ఉత్పత్తిని పెంచి, దిగుమతులపై ఆధారపడే పరిస్థితిని తగ్గించేందుకు ప్రణాళికలు రూపొందించారు. అలాగే, అధిక దిగుబడి విత్తనాల అభివృద్ధికి ప్రత్యేకంగా జాతీయ మిషన్‌ను ప్రారంభించారు. ఈ మిషన్ ద్వారా అధునాతన విత్తనాలను అభివృద్ధి చేసి, రైతులకు అందించడంతో పాటు వ్యవసాయ ఉత్పత్తిని గణనీయంగా పెంచే లక్ష్యాన్ని సాధించేందుకు చర్యలు తీసుకుంటున్నారు.
వినియోగదారుల వ్యయ సామర్థ్య పెంపు:
మధ్యతరగతి ప్రజలకు పన్ను తగ్గింపులు వల్ల వారి ఖర్చు సామర్థ్యం పెరిగి, వినియోగాన్ని ప్రోత్సహించబడుతోంది. ప్రభుత్వం అందించే ఈ రాయితీల కారణంగా ప్రజలు అధికంగా ఖర్చు చేసే అవకాశం కలుగుతోంది, مما వాణిజ్య రంగంలో مثبت ప్రభావం పడుతోంది.
పన్ను తగ్గింపుల ప్రభావం వినియోగ వస్తువుల రంగంపై కూడా స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. ముఖ్యంగా హిందుస్తాన్ యూనిలీవర్ మరియు నెస్లే వంటి ప్రముఖ కంపెనీలు ఈ తగ్గింపుల వల్ల లాభాలను పొందుతున్నాయి. వినియోగ దృక్ఫధాన్ని పెంచే ఈ విధానాలు, మార్కెట్ వృద్ధికి ఊతమిచ్చేలా ఉంటాయని విశ్లేషకులు అభిప్రాయపడుతున్నారు.
ప్రైవేట్ పెట్టుబడులకు ప్రోత్సాహం:
నిర్మాణ రంగానికి మరింత మద్దతుగా, భారత ప్రభుత్వం నేషనల్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ మిషన్‌ను స్థాపించింది. ఈ మిషన్ ద్వారా నిర్మాణ పరిశ్రమలో పెట్టుబడులను ప్రోత్సహిస్తూ, కొత్త పరిశ్రమలు ఏర్పడేలా మార్గం సుగమం చేస్తున్నారు. నిర్మాణ రంగం దేశ ఆర్థిక ప్రగతికి కీలకంగా ఉండటంతో, మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధికి మరింత ప్రాధాన్యం ఇస్తున్నారు. ఇందులో భాగంగా, పన్ను రాయితీలు, నూతన వ్యాపార విధానాలు, పారిశ్రామిక పార్కుల అభివృద్ధి వంటి కార్యక్రమాలను చేపడుతున్నారు. దీని వల్ల చిన్న, మధ్య తరహా పరిశ్రమలు (SMEs) మరింత ప్రోత్సాహం పొందడంతోపాటు, దేశీయ ఉత్పత్తులు పెరిగే అవకాశముంది.
అదేవిధంగా, బీమా రంగంలో విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడుల పరిమితిని 100% వరకు పెంచారు. ఈ చర్య ద్వారా విదేశీ పెట్టుబడులను ఆకర్షించి, దేశీయ బీమా పరిశ్రమకు మరింత బలాన్ని అందిస్తున్నారు. విదేశీ పెట్టుబడుల ద్వారా అధునాతన సాంకేతికత, మెరుగైన సేవలు, కొత్త రకాల బీమా ఉత్పత్తులు అందుబాటులోకి రావడానికి వీలు కలుగుతుంది. ఇది కేవలం బీమా కంపెనీలకే కాకుండా, వినియోగదారులకు కూడా ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది. మరింత పోటీ పెరిగే కారణంగా బీమా ప్రీమియాలు తగ్గే అవకాశం ఉండటంతో, ప్రజలు తక్కువ వ్యయంతో మెరుగైన బీమా సేవలను పొందగలరు. అలాగే, దేశీయ కంపెనీలు అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలను అనుసరించేలా మారడంతో, మొత్తం బీమా రంగం వేగంగా అభివృద్ధి చెందే అవకాశం ఉంది.
స్టార్టప్‌లు మరియు చిన్న సంస్థలకు ప్రోత్సాహకాలు:
స్టార్టప్‌లు మరియు చిన్న సంస్థలు దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో కీలకమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. నూతన ఆవిష్కరణలు, కొత్త ఉపాధి అవకాశాలు, సమర్థవంతమైన సేవలు అందించడం వంటి అంశాల్లో వీటి ప్రాధాన్యత మరింత పెరుగుతోంది. అయితే, ఈ సంస్థలు అభివృద్ధి చెందేందుకు ప్రధానమైన అడ్డంకి నిధుల కొరతగా ఉంటుంది. ఈ సమస్యను అధిగమించేందుకు కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ప్రత్యేక నిధులను ఏర్పాటు చేయడంతోపాటు, అనేక విధమైన ఆర్థిక సాయాలు అందుబాటులో ఉంచాయి.
ప్రభుత్వాలు ఏర్పాటు చేసిన ఈ నిధులు స్టార్టప్‌లను ప్రోత్సహించడమే కాకుండా, వాటి ద్వారా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను బలోపేతం చేయడం ప్రధాన లక్ష్యంగా ఉంది. స్టార్టప్ ఇండియా యోజన, ముద్రా యోజన, స్టాండ్-అప్ ఇండియా, CGTMSE (Credit Guarantee Fund Trust for Micro and Small Enterprises) వంటి పథకాల ద్వారా కొత్తగా వ్యాపారం ప్రారంభించాలనుకునే యువ పారిశ్రామికవేత్తలకు, చిన్న సంస్థల మద్దతు అవసరమైన వారికి తక్కువ వడ్డీ రేటుతో రుణాలను అందిస్తున్నారు.
ఈ నిధుల ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, ఇవి సంప్రదాయ రుణ పద్ధతుల కంటే సులభంగా లభించడంతోపాటు, ఎటువంటి భద్రత (collateral) లేకుండా కూడా అందించే అవకాశాలు ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా టెక్నాలజీ స్టార్టప్‌లు, అగ్రి-స్టార్టప్‌లు, సస్టైనబుల్ ఎనర్జీ వ్యాపారాలు, ఇ-కామర్స్, హెల్త్‌కేర్ వంటి రంగాల్లో నూతన ఆవిష్కరణలకు పెట్టుబడి పెట్టే వారికి ప్రత్యేక ప్రోత్సాహకాలను కల్పిస్తున్నారు.
ప్రముఖ బ్యాంకులు, NBFCs (Non-Banking Financial Companies), వెంచర్ క్యాపిటలిస్టులు, ఎంజెల్ ఇన్వెస్టర్లు కూడా ఈ నిధుల పథకాల ద్వారా చిన్న, మధ్య తరహా సంస్థలకు సహాయపడుతున్నారు. భారతదేశ ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ, స్టార్టప్ ఇండియా ప్లాట్‌ఫాం, MSME మంత్రిత్వ శాఖ వంటి సంస్థలు ఈ నిధుల పంపిణీని సమర్థంగా నిర్వహిస్తున్నాయి.
సంస్థలు తమ వ్యాపారాన్ని వేగంగా విస్తరించుకోవడానికి ఈ నిధులను ఎలా ఉపయోగించుకోవాలో అవగాహన కలిగి ఉండాలి. సరైన వ్యాపార ప్రణాళిక, రుణ దరఖాస్తు ప్రక్రియ, అవసరమైన పత్రాలు సిద్ధం చేసుకోవడం వంటి అంశాల్లో స్పష్టత ఉంటే, నిధులను సులభంగా పొందవచ్చు.
యూపీఐ లింక్డ్ క్రెడిట్ కార్డులు:
పట్టణ పేదలకు రూ.30వేల పరిమితితో యూపీఐ లింక్డ్ క్రెడిట్ కార్డులు అందుబాటులోకి రానున్నాయి.
ధరలు తగ్గే వస్తువులు:
- మొబైల్ ఫోన్లు: మొబైల్ ఫోన్లకు ఉపయోగించే బ్యాటరీలతో పాటు 28 వస్తువులపై కస్టమ్ డ్యూటీ తగ్గించబడింది, దీంతో వీటి ధరలు తగ్గే అవకాశం ఉంది.
- ప్రాణాంతక వ్యాధుల మందులు: క్యాన్సర్ సహా 36 ప్రాణాంతక వ్యాధుల మందులపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- ఎలక్ట్రిక్ వాహనాల బ్యాటరీలు: ఎలక్ట్రిక్ వాహనాలకు ఉపయోగించే బ్యాటరీలపై కస్టమ్ డ్యూటీ తగ్గించబడింది, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- వెట్ బ్లూ లెదర్: ఈ వస్తువుపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- క్యారియర్-గ్రేడ్ ఈథర్నెట్ స్విచ్‌లు: ఈ వస్తువుపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- 12 కీలకమైన ఖనిజాలు: ఈ ఖనిజాలపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- LCD, LED టీవీలు: ఈ టీవీలపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- మొబైల్ ఫోన్లు: మొబైల్ ఫోన్లపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
- వైద్య పరికరాలు: ఈ పరికరాలపై కస్టమ్ డ్యూటీ మినహాయింపు, ధరలు తగ్గే అవకాశం.
ధరలు పెరిగే వస్తువులు:
- ఫ్లాట్ ప్యానెల్ డిస్‌ప్లే: ఈ వస్తువుపై కస్టమ్ డ్యూటీ పెంచబడింది, ధరలు పెరిగే అవకాశం.
- సిగరెట్లు: ఈ వస్తువుపై కస్టమ్ డ్యూటీ పెంచబడింది, ధరలు పెరిగే అవకాశం.
